Zmiany w upadłości konsumenckiej w 2020 roku cz.1
Dnia 24 marca 2020 roku wejdą w życie rewolucyjne i nieznane dotąd polskiemu prawu upadłościowemu przepisy liberalizujące zasady ogłaszania upadłości konsumenckiej niewypłacalnych osób fizycznych. W poniższym wpisie przedstawimy wykaz najważniejszych zmian w upadłości konsumenckiej. W kolejnych będziemy przybliżać kolejne zmiany dotyczące postępowania upadłościowego prowadzonego wobec osoby nie będącej przedsiębiorcą.
Upadłość konsumencka – stan prawny obowiązujący do 24 marca 2020 roku.
W stanie prawnym obowiązującym do 24 marca 2020 roku, upadłość konsumencka nie mogła być ogłoszona jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. W razie stwierdzenia takiej przesłanki, Sąd oddalał wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej obligatoryjnie. Ponadto do obligatoryjnego oddalenia wniosku dochodziło jeżeli:
- w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe a postępowanie to zostało umorzone wskutek innych przyczyn niż na wniosek dłużnika;
- ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono z tego powodu, że dłużnik nie realizował obowiązków wynikających z planu spłaty, lub nie złożył sprawozdania z realizacji planu spłaty, zataił osiągnięte przychody, dokonał czynności które mogły utrudniać spłatę, lub też ukrył majątek;
- dłużnik, mając taki obowiązek, wcześniej nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości,
- czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Wymienione w punktach powyżej przesłanki oddalenia wniosku nie mogły jednak zablokować ogłoszenia upadłości konsumenckiej, jeśli za jej ogłoszeniem przemawiały względy słuszności lub względy humanitarne.
Sąd zobligowany był ponadto do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, także w wypadku gdy w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań, chyba że do niewypłacalności dłużnika lub zwiększenia jej stopnia doszło pomimo dochowania przez dłużnika należytej staranności lub przeprowadzenie postępowania było uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
Upadłość konsumencka nie mogła być także ogłoszona jeżeli dane podane przez dłużnika we wniosku o jej ogłoszenie były niezgodne z prawdą, chyba że nie miały one charakteru istotnego lub przeprowadzenie postępowania było uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
Upadłość konsumencka – stan prawny obowiązujący od 24 marca 2020 roku.
Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi ustawą z dnia 30 sierpnia 2019 roku do ustawy prawo upadłościowe, całkowicie wyeliminowano przesłanki negatywne ogłoszenia upadłości. Oznacza to dokładnie tyle, że upadłość konsumencką będzie mógł ogłosić każdy, bez jakichkolwiek wyjątków.
Tym co przemawiało za wprowadzeniem zmian było swoiste zrównanie praw i dostępu do ogłoszenia upadłości konsumentów i przedsiębiorców. W uzasadnieniu do projektu ustawy, wskazywano, że „Tak, jak w przypadku niewypłacalności przedsiębiorców, o ogłoszeniu upadłości powinien przede wszystkim decydować stan niewypłacalności (…), a nie ocena zawinienia dłużnika w doprowadzeniu lub pogłębieniu stanu zadłużenia. Obowiązujące rozwiązania, pozwalające na oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości na podstawie ustalenia, że dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień, są przyczyną znacznych różnic orzeczniczych w poszczególnych okręgach sądowych, przyczyniając się do powstania zjawiska „turystyki” upadłościowej na terenie kraju.”
Z danych statystycznych Ministerstwa Sprawiedliwości wynikało bowiem, że w sprawach, w których wydano merytoryczne rozstrzygnięcie, udział spraw, w których oddalano wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, wahał się w granicach, w zależności od okręgu sądowego, od ok. 8% do ok. 48%. Innymi słowy, Sądy z różnych części kraju, całkowicie odmiennie interpretowały przesłanki negatywne ogłoszenia upadłości. Dlatego w takim samym stanie faktycznym Sąd – przykładowo – w Krakowie, mógł ogłosić upadłość, podczas gdy np. Sąd we Wrocławiu, wniosek oddalał. Koniecznym było więc ujednolicenie praktyki orzeczniczej w tym zakresie.
Ponadto ujednolicono dyrektywę prowadzenia postępowania upadłościowego. Zgodnie z art. 2 ustawy prawo upadłościowe w brzmieniu obowiązującym od dnia 24 marca 2020 roku, postępowanie należy prowadzić tak aby zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak największym stopniu, a ponadto w stosunku do upadłego konsumenta, tak aby umożliwić konsumentowi umorzenie zobowiązań niewykonanych w postępowaniu upadłościowym.
Reasumując, w stanie prawnym obowiązującym od dnia 24 marca 2020 roku, upadłość konsumencka zostanie ogłoszona w każdym przypadku, o ile tylko względy formalne, zostaną dochowane.